Aan de ene kant is het een diep cynisch, destructief en inderdaad existentieel argument. Aan de andere kant, veel van de mensen kocht het. Het goede nieuws is dat Trump momenteel geen president is. Het slechte nieuws is dat hij op zijn weg naar buiten die instellingen een bijna fatale slag toebracht toen hij aanhangers aanmoedigde om “als een hel te vechten” en naar het Capitool te marcheren. Natuurlijk, het systeem hield stand en wees het spel van Trump af. Maar de prijs was een diepe wanorde, een onrustig politiek rijk dat nog niet volledig heeft gevochten tegen het imago van één president die het systeem aantast. In een bestuurde democratie door ongeschreven normen, is het toevoegen van een gevaarlijk precedent een van de meest destabiliserende dingen die je kunt doen. En wie weet wie de volgende keer gedwongen zal zijn om het precedent verder te duwen?
De meer directe vraag voor de Amerikaanse democratie is: waarom deed meer mensen stemmen op Donald Trump in 2020 dan in 2016? Ze hebben de nieuwscyclus van zijn hele presidentschap zeker niet gemist. Het is onmogelijk te zijn ontgaan dat hij systematisch de instellingen waarop regeringen vertrouwen ondermijnt. Dus zou het kunnen dat ze het verhaal geloofden dat de instellingen de verlossing niet waard waren? Heeft zijn presidentschap bevestigd iets over het verval van algemeen sociaal vertrouwen?
Overweeg de Edelman Trust Barometer. Het PR-bureau voert sinds 2000 jaarlijks een wereldwijd onderzoek uit om het vertrouwen van het publiek in instellingen te meten Verslag 2022die ontdekte dat wantrouwen nu “de standaardemotie van de samenleving” is, een trend geregistreerd van een instortend vertrouwen in instellingen zoals de overheid of de media.
Hoewel het gemakkelijk is om Trumps grove nihilistische dreiging af te wijzen, is het veel moeilijker om de confrontatie aan te gaan met de realiteit die hem in staat stelde te slagen. Na tientallen jaren ongelijkheid te hebben laten verergeren, vonden degenen met hun handen aan de hefbomen van de Amerikaanse democratie plotseling de wil en drive om duizenden dollars naar de bankrekeningen van elke Amerikaan te sturen. Amerikaanse huishoudens groeide hun vermogen met $ 13,5 biljoen in 2020 mede dankzij genereuze overheidsuitgaven om de economie draaiende te houden. Dit lost misschien een groot probleem op – hoe mensen hun huur en hypotheken moesten betalen terwijl het werk gesloten was – maar het introduceerde een nieuw probleem: Wachten, dus de regering had dit kunnen doen wanneer ze maar wilde?
Al snel werd duidelijk dat zelfs de vermogenswinsten van de pandemie niet gelijk waren. Door een onverwachte hausse op de aandelenmarkten ging meer dan 70% van de toename van het vermogen van huishoudens naar de top 20% van de inkomens. Over het algemeen werknemers met hogere inkomens zagen hun lot verbeteren vanwege de ingrijpende economische veranderingen van COVID. Ondertussen tijdelijke pandemische hulpprogramma’s geholpen om kinderarmoede terug te dringen in de VS voordat ze eind 2021 werden teruggetrokken.
Het is mogelijk – soms zelfs rationeel – om te concluderen dat opeenvolgende Amerikaanse regeringen de toenemende inkomensongelijkheid niet als een urgent probleem hebben beschouwd. Het is rationeel om te concluderen dat opeenvolgende Amerikaanse regeringen achter het stuur in slaap zijn gevallen, tevreden met de algemene economische groei zonder aandacht te schenken aan waar die groei naartoe ging.
Dat we hiervoor een sociale taal hebben, is een veelbetekenend succes van de Occupy Wall Street-beweging van 2011. De fysieke impact was misschien kort, maar de retorische is een nieuwe verbeelding van de openbare taal van ongelijkheid. We hebben een 1 procent en een 99 procent – en volgens elke denkbare maatstaf zijn de levens van de 1 procent beter geworden, zelfs tijdens een wereldwijde pandemie. Inderdaad, de rijkste Amerikanen onvoorstelbaar rijker zijn geworden in deze periode van grote onrust.
Als er troost te vinden is in de vage beloften om de pandemie te gebruiken als een kans om de samenleving te heroverwegen – de geloften voor een “Grote Reset”, de beloften om “Build Back Better” – wordt de troost onmiddellijk ongedaan gemaakt door de realiteit dat die zeer geloften zijn gekaapt door anti-wetenschap, anti-vaccinatie, anti-lockdown mensen om te beweren ongefundeerde complottheorieën die zelfs zo ver gaan dat ze suggereren dat de lockdowns opzettelijk zijn ontworpen om de economische ineenstorting te versnellen.
Deze claims zijn niet uniek voor de VS. Daar zijn bevingen geweest in Canada, waar een konvooi vrachtwagenchauffeurs en hun aanhangers wekenlang het centrum van Ottawa bezetten en de verwijdering van de premier eisten. Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan zijn ze opgedoken Nederland, Duitsland en Frankrijk.
Het is moeilijk voor te stellen hoe het vertrouwen in nationale overheden hersteld kan worden. Dit is op het eerste gezicht niet apocalyptisch. De lichten branden en de treinen rijden grotendeels op tijd. Maar het vertrouwen van de burger, het spul van natievorming, het geloof dat regeringen in staat zijn iemands leven te verbeteren, lijkt te zijn afgenomen.
In februari verklaarde de Republikeinse Partij dat de opstand van 6 januari en de daaraan voorafgaande gebeurtenissen een “legitiem politiek discours” vormden. In het beste geval is dit een directe poging om de gebeurtenissen van die dag te minimaliseren. In het ergste geval impliceert de verklaring van de Republikeinen dat de politieke instellingen van de VS frauduleus zijn en dat elke vorm van protest – inclusief opstand – geldig is. Dit kan de partijstemmen opleveren bij de komende tussentijdse verkiezingen, maar het kost meer dan geld: het gaat ten koste van een verdere verslechtering van het vertrouwen van het publiek.
